Trong thời điểm khi xu hướng trí tuệ nhân tạo (AI) đang lan rộng như cháy rừng trong ngành công nghệ, miền đất vốn được xem là tượng đài đổi mới — Thung lũng Silicon — không chỉ chứng kiến một cuộc cách mạng về công nghệ mà còn cả một cuộc chiến tranh giành nhân tài gay gắt giữa các đại gia sản xuất chip của Mỹ.

Tâm điểm của cuộc chiến này là các ông lớn như Nvidia, AMD và Broadcom. Họ đang áp dụng một chiến lược được giới trong ngành gọi là “cuffing season” — tạm dịch là “mùa đeo còng vàng”. Ý tưởng là: những gói cổ phiếu thưởng (RSU – Restricted Stock Units) giá trị tăng mạnh được trao cho nhân viên, nhưng đồng thời cũng đóng vai trò như một chiếc còng tài chính, khiến nhân viên khó rời đi.

Nvidia

“Hội chứng trúng số” trong ngành chip

Làn sóng AI đã khiến cổ phiếu của Nvidia tăng vọt hơn 500% trong hai năm. Nhưng phía sau ánh hào quang đó là thực tế khó khăn: nhân viên kỹ thuật đối mặt với bài toán chọn lựa giữa “tự do nghề nghiệp” và “an toàn tài chính khổng lồ” — nếu họ đồng ý ở lại cho tới khi cổ phiếu được “vest” (chuyển giao chính thức). Trong một trường hợp, một kỹ sư Nvidia cho biết nếu anh nghỉ việc trước khi RSU được trao thì sẽ mất luôn khoản hàng trăm nghìn USD.
Ngược lại, nếu ở lại, họ có thể nắm giữ cổ phần gấp sáu lần lương cơ bản, đủ để… nghỉ hưu sớm — nếu họ không rời công ty. Dữ liệu từ cấp ngành cho thấy mức độ “khóa” này ngày càng lớn. 

Cổ phiếu như công cụ giữ chân nhân viên

RSU vốn không phải khái niệm mới — các công ty như Amazon, Google đã sử dụng chúng để giữ chân nhân viên từ nhiều năm nay. Thế nhưng khi ngành chip bước vào kỷ nguyên AI, công cụ này trở nên mạnh mẽ hơn chưa từng thấy. 
Như Nvidia đã thừa nhận trong báo cáo: RSU “thúc đẩy sự gắn bó lâu dài” và hãng cho biết tỷ lệ nghỉ việc đã giảm từ 5,3 % năm 2023 xuống chỉ 2,5 % năm 2025. 
Chiến lược phổ biến hiện nay là “front-loading vesting” — phần lớn RSU sẽ được cấp ngay năm đầu tiên, nhằm tạo ra “phí gia nhập” lớn đối với nhân tài, khiến họ khó lòng rời đi sớm. 

Mặt trái phía sau “thành triệu phú trên giấy”

Tuy nhiên, không phải ai cũng hào hứng với mô hình này. Một số kỹ sư chia sẻ cảm giác bị “kẹt” trong mô hình “thắng trên giấy tờ nhưng mất quyền lựa chọn”. Họ mong muốn sự tự do nghề nghiệp nhưng lại khó rời đi vì khoản tài sản khổng lồ mà họ có thể mất nếu rời trước thời điểm “vest”.
Sự chênh lệch cũng ngày càng rõ giữa nhân viên lâu năm – người có gói RSU trị giá hàng triệu USD – với nhân viên mới chỉ có vài chục nghìn USD. Điều này tạo ra một “hệ sinh thái tâm lý kỳ lạ” nơi một vài người “nghỉ ngơi và chờ cổ phiếu về”, trong khi người khác “vật lộn để bắt kịp”.
Trong bối cảnh đó, tự do nghề nghiệp – vốn là giá trị cốt lõi của giới công nghệ – giờ đang trở thành một thứ xa xỉ.

Hiện tượng “mùa đeo còng vàng” tại các công ty sản xuất chip Mỹ là tấm gương thu nhỏ của nền kinh tế AI: bên ngoài thì rực rỡ, bên trong thì bị gắn chặt bởi các công cụ tài chính. Nhân viên có thể trở thành triệu phú… trên giấy tờ, nhưng đồng thời cũng trở thành “con tin” của sự thịnh vượng mà chính họ góp phần tạo ra.

- Nguồn: BI, Fortune