Chiều 27/10, Chính phủ đã trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, đánh dấu đợt cải cách lớn nhất từ trước tới nay trong lĩnh vực này. Dự thảo lần này sửa đổi 75 điều, bổ sung 2 điều và bãi bỏ 8 điều, với mục tiêu xây dựng hành lang pháp lý hiện đại cho đổi mới sáng tạo, thương mại hóa kết quả nghiên cứu và quản lý hiệu quả tài sản trí tuệ trong nền kinh tế số.

Quốc hội

Tài sản trí tuệ trở thành tài sản kinh tế

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, dự thảo luật lần này thể chế hóa nhiều chủ trương lớn của Đảng, như Nghị quyết 57 về phát triển khoa học và công nghệ, Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. Ông nhấn mạnh, sở hữu trí tuệ đang trở thành công cụ chiến lược trong cạnh tranh quốc tế, do đó chính sách phải mở đường để các sáng tạo trong nước có thể sinh lợi, thương mại hóa và đóng góp cho tăng trưởng.

Một trong những thay đổi quan trọng là cho phép định giá, giao dịch và thế chấp quyền sở hữu trí tuệ như một loại tài sản hợp pháp. Dự thảo luật quy định rõ cơ chế xác định giá trị, lập danh mục và ghi nhận trong sổ kế toán để doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có thể sử dụng các quyền sở hữu trí tuệ trong huy động vốn, góp vốn hoặc thế chấp tại tổ chức tín dụng.

Nhà nước sẽ ưu tiên mua và đặt hàng quyền sở hữu trí tuệ quan trọng

Chính phủ sẽ ưu tiên mua hoặc đặt hàng quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm, công nghệ có ý nghĩa quan trọng với an ninh quốc gia và phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là những giải pháp phục vụ sản xuất trong nước và xây dựng chuỗi cung ứng tự chủ.
Bên cạnh đó, Nhà nước sẽ hỗ trợ tài chính cho việc tạo ra, chuyển giao và khai thác quyền sở hữu trí tuệ phục vụ lợi ích công cộng, đồng thời mở rộng chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng và đầu tư cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Xây dựng cơ sở dữ liệu và thị trường giao dịch minh bạch

Dự thảo bổ sung quy định về cơ sở dữ liệu quốc gia về giá trị quyền sở hữu trí tuệ, làm nền tảng cho việc giao dịch minh bạch và định giá chuẩn hóa. Các hoạt động bảo vệ, khai thác và thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ được xác định là một phần của hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, phát minh và ứng dụng sản phẩm mới.

Cải cách thủ tục, tăng chế tài và mở rộng phạm vi bảo hộ

Luật sửa đổi hướng tới đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp bằng sáng chế, áp dụng hậu kiểm thay vì tiền kiểm, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý dữ liệu và hồ sơ.
Về mặt bảo vệ quyền, dự thảo tăng chế tài xử lý vi phạm, đặc biệt trên môi trường số; bổ sung cơ quan chuyên trách bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, nâng mức bồi thường thiệt hại và mở rộng đội ngũ giám định viên chuyên môn.

Đáng chú ý, dự luật cho phép sử dụng dữ liệu và văn bản công khai hợp pháp để huấn luyện trí tuệ nhân tạo (AI), miễn là không thương mại hóa hoặc gây thiệt hại cho tác giả, chủ sở hữu gốc. Khái niệm kiểu dáng công nghiệp cũng được mở rộng sang sản phẩm phi vật lý, phản ánh sự phát triển của công nghệ số và dịch vụ sáng tạo.

Cần làm rõ cơ chế định giá và quản trị quyền tài sản

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đồng tình với sự cần thiết ban hành luật, đánh giá hồ sơ được chuẩn bị nghiêm túc và phù hợp với định hướng phát triển của Đảng. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ khái niệm "quyền sở hữu trí tuệ chưa đáp ứng điều kiện ghi nhận giá trị tài sản", cũng như cơ chế quản trị riêng để đảm bảo tính minh bạch, chặt chẽ và khả thi khi triển khai thực tế.

- Trích: VnExpress